Scholen laks tegen geweld leerling

Door Wilco Boom
Tilburg 

Dat zegt de psycholoog en traumadeskundige Huub Buijssen, die onlangs een boek publiceerde over geweld tegen onderwijzend personeel. ,,Directies hebben de neiging om het weg te frommelen. Ze voelen zich medeschuldig, omdat het op hun school is gebeurd, en ze weten dat het leerlingen kan kosten en daarmee ook banen. Bovendien willen scholen ook kinderen niet over de rand duwen.”De AOb, de grootste onderwijsvakbond, deelt Buijssens bevindingen. Voorzitter W. Dresscher: ,,Vaak willen directies en andere leidinggevenden dit soort zaken toch liever binnenshuis houden. De ‘goede naam’ van de school gaat vaak voor een adequate hulp en begeleiding van de slachtoffers.”

De regel moet volgens Buijssen zijn dat geweld tegen een leraar wordt bestraft met verwijdering. ,,Wie op het voetbalveld een vinger uitsteekt naar de scheidsrechter kan zeer langdurig geschorst worden. Dat zou ook op school zo moeten zijn. Het is een enorme steun voor de leraar als de leerlingen die hem heeft mishandeld van school wordt gestuurd. Bovendien kan het preventief werken. Voor iedereen – kinderen, ouders en leerkrachten – geeft het een gevoel van veiligheid als regels duidelijk zijn en ernaar wordt gehandeld”, zegt Buijssen.

Dit is lastig als de dader nog leerplichtig is. Maar als scholen hierover onderling afspraken maken, zodat gestrafte leerlingen elders terecht kunnen, is het volgens Buijssen goed te doen.

Uit onderzoek van het Katholiek Pedagisch Centrum (KPC) kwam vorig jaar naar voren dat 1,5 procent van de docenten in het voortgezet onderwijs in één jaar tijd door leerlingen waren mishandeld (schoppen en/of slaan) en een half procent door ouders. Uit het KPC-onderzoek bleek verder dat elf procent van de docenten fysiek bedreigd was door leerlingen en negen procent door ouders. Van de leraren werd 42 procent in één jaar uitgescholden door leerlingen, 13 procent door ouders en 3 procent door collega’s.

,,In sommige beroepsgroepen is het erger, zoals bij de politie, de conducteur in het openbaar vervoer en maatschappelijk werkers. Maar twee procent in één jaar tijd betekent dat elke leerkracht tijdens zijn loopbaan een kans van één op twee loopt om eens op school mishandeld te worden”, zegt Buijssen.

Volgens hem is het geweld tegen leraren de afgelopen jaren flink gestegen maar is dat cijfermatig niet te onderbouwen doordat vergelijkend onderzoek ontbreekt. ,,Vroeger was er een aantal beroepen waartegen hoog werd opgekeken, zoals de burgemeester, de leraar en de arts. Inmiddels heeft er een enorme machtsnivellering plaatsgevonden, veel sterker dan in andere landen, en wordt zelfs de huisarts nu soms bedreigd door patiënten.”

Leraren in de grote steden lopen meer risico slachtoffer van geweld te worden dan elders in het land. Buijssen: ,,In de steden geldt in het algemeen eerder het recht van de sterkste. Daarbij komt dat er veel meer culturen voorkomen waardoor er minder duidelijk is wat de norm is. Voor een docent is dat ook moeilijker aan te geven dan aan een homogene groep. Daarbij komt dat bijvoorbeeld Marokkaanse jongeren het als zwaktebod opvatten als een leraar gaat onderhandelen. terwijl het voor zo’n docent moeilijk is om autochtone kinderen anders te behandelen dan allochtone.” Eén op de acht mensen die een traumatische gebeurtenis meemaken, heeft langdurige verwerkingsproblemen. Leraren voor wie dit geldt voelen zich volgens Buijssen heel vaak in de steek gelaten door de schoolleiding. Dat versterkt hun psychische nood. ,,Het is belangrijk dat ze steun krijgen. Directies moeten betrokkenheid tonen, praktische hulp bieden bij het doen van aangifte en claimen van schade, en ervoor zorgen dat het slachtoffer ook na een paar dagen nog bij iemand terecht kan om erover te praten.”

Werd je bedreigd of voelde je je bedreigd?
Leraar X is 50 jaar en staat al 27 jaar voor de klas aan een grote scholengemeenschap in Rotterdam. Zes jaar geleden ontsnapte hij ternauwernood aan een zware verwonding of erger. De dader kreeg twee jaar cel. X blijft hier anoniem omdat de schooldirectie geen ruchtbaarheid aan het voorval wil geven.

,,De school was al vrijwel leeg toen ik op een vrijdagmiddag met audio-apparatuur door de gang liep. Ik kwam in de hal en zag daar dat een knaap van een jaar of 17 in een telefooncel het toestel aan het openbreken was, met een mes. Van nature ben ik een optreder dus ik zei meteen: ‘wat doe je daar?!’. Hij zei toen dat de telefoon kapot was en dat hij het geldbakje naar de concierge wilde gaan brengen.

Ik zei: ‘nee, we gaan we samen’ en ik pakte hem bij zijn revers. Hij probeerde zich los te rukken en haalde het mes waarmee hij aan dat geldbakje aan het peuteren was vlak langs m’n hals. Tot de dag van vandaag weet ik niet of hij me echt wilde snijden, maar het zou hem in elk geval niet hebben uitgemaakt áls hij me had geraakt. Mijn armen zijn langer dan de zijne en ik ben redelijk lenig, daardoor raakte hij me net niet, maar hij ontsnapte wel. Ik ben hem nog achterna gegaan, maar hij was te snel af.

Na zo’n gebeurtenis giert de adrenaline door je lijf. De toenmalige directeur, hij werkt inmiddels elders, maakte het nog veel erger. Toen ik hem verslag deed vroeg’ie doodleuk: ‘Werd je bedreigd of voelde je je bedreigd?’. Ik ben woedend weggelopen. Nog steeds interesseert het voorval op zich zelf me niks, mijn vrouw heeft er meer last van gehad dan ik, maar om die reactie kan ik nog altijd ontzettend kwaad worden.

Intussen is er wel meer aandacht voor veiligheid op school, in die tijd werd er zelfs gedeald op het plein en werden meisjes lastig gevallen. Maar voor nazorg is nog steeds geen beleid en er zijn nog steeds te veel vechtpartijen.

De dader bleek overigens een ex-leerling. Een docente die achter me liep en het zag gebeuren heeft hem herkend. De politie zocht hem ook voor andere dingen en heeft hem snel opgepakt. Justitie heeft hem poging tot doodslag ten laste gelegd en hij heeft twee jaar cel gekregen.”

Ik vind nog steeds dat ik een wereldjob heb. Het is heel spannend om ervoor te zorgen dat leerlingen en ik elkaar begrijpen, dat er daadwerkelijk iets overkomt, dat ze echt inzicht verwerven, wat meer is dan de stof begrijpen. Werken met mensen, dáár gaat hem om, meer dan om werken met de stof.”

Huub Buijssen en Mathilde Bos. Lesje geleerd?
Een gids nazorg agressie-incidenten leerkrachten.
Elsevier. Den Haag, Isbn 9057499630. prijs €25.